Kontrola rzetelności zaświadczenia lekarza sądowego

Ustawa z 15 czerwca 2007 t. o lekarzu sądowym wprowadziła do k.p.k. i k.p.c. instytucję lekarza sądowego jako jedynego podmiotu uprawnionego do wystawiania zaświadczeń potwierdzających zdolność albo niezdolność do stawienia się uczestników postępowania z powodu choroby. Zgodnie z art. 11 u.l.s. zasadą jest osobiste przeprowadzenie badania lekarskiego i zapoznania się z dostępną dokumentacją medyczną przed wystawieniem zaświadczenia.  Gdy uczestnik nie może stawić się na badanie z powodu stanu zdrowia, lekarz sądowy przeprowadza je i wystawia zaświadczenie w miejscu pobytu tej osoby. Jeżeli jednak, w myśl art. 12 ust. 4 u.l.s. miejscem pobytu uczestnika postępowania jest szpital, hospicjum stacjonarne albo inny zakład opieki zdrowotnej przeznaczony dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych w odpowiednim pomieszczeniu, lekarz może wydać zaświadczenie wyłącznie na podstawie udostępnionej dokumentacji. W innych przypadkach jest to obowiązkowe. Wystawione przez lekarza zaświadczenie, którego wzór określa załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15 I 2008 w sprawie wzoru.

W art 17 u.l.s. przyznano sądowi lub organowi prowadzącemu postępowanie karne uprawnienie do podjęcia niezbędnych czynności sprawdzających. W razie powzięcia wątpliwości, zawiadamia się m.in. prokuratora, ten zawiadamia prezesa sądu okręgowego, który zawarł umowę z lekarzem. W każdym przypadku istnieje konieczność przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny.

Najważniejszą częścią zaświadczenia jest numer statystyczny choroby zgodny z Międzynarodową Klasyfikacją  Chorób i Problemów Klinicznych oraz potwierdzenie zdolności lub niezdolności do stawienia się.

Międzynarodowa Klasyfikacja jest przyjęta przez Międzynarodową Organizację Zdrowia i państwa członkowskie. Taki zapis schorzeń i problemów zdrowotnych ułatwia zbieranie danych na poziomie krajowy i międzynarodowym co jest warunkiem koniecznym prowadzenia racjonalnej polityki zdrowotnej. Niestety nie sprawdza się w procedurze cywilnej lub karnej. O ile kryjące się pod symbolem I21.1 rozpoznanie ostrego zawału serca pełnościennego ściany dolnej świadczy o ciężkości choroby i musi być potwierdzone poddającymi się obiektywizacji wynikami badań dodatkowych ( elektrokardiogram, badanie biochemiczne krwi) o tyle oznaczone kodem I65.2 rozpoznanie niedrożności i zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej nie mówi nic o stanie klinicznym pacjenta. Podobnie użycie kodu J15.9 oznaczające nieokreślone bakteryjne zapalenie płuc- schorzenie w powszechnym mniemaniu ciężkie- nie pozwala zweryfikować, jakie objawy miał uczestnik postępowania i czy jego stan kliniczny rzeczywiście uniemożliwiał stawiennictwo. Jednocześnie nie można czynić lekarzowi żadnych zarzutów z faktu, nie zlecenia wykonania badań zdjęcia radiologicznego, pobranie materiału mikrobiologicznego, gdyż w praktyce pozaszpitalnej wolno taką diagnozę postawić wyłącznie na podstawie badania fizykalnego.

Inną konstrukcję przyjął w wypadkach usprawiedliwiana z powodu nieobecności osób pozbawionych wolności. Zgodnie z art. 115a k.w. osobie pozbawionej wolności zaświadczenie wydaje lekarz dla osób w sprawie trybu wystawiania zaświadczenia potwierdzającego zdolność albo niezdolność stawiennictwa osoby pozbawionej wolności na wezwanie lub zawiadomienie sądu. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 16 I 2008 w sprawie trybu wydawania zaświadczeń stosuje się.

Konstrukcja rejestru wystawionych zaświadczeń sprawia, że lekarz sądowy nie zamieszcza w nim żadnych danych z wywiadu i badania fizykalnego, a jedynie wpisuje numer statystyczny choroby będący przyczyną niezdolności, co w praktyce wyłącza możliwość weryfikowania treści zaświadczenia.