Względny zakaz dowodowy dane telekomunikacyjne

Warszawa, 17 czerwca 2014 r. 

Stanowisko Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej 

w sprawie udostępniania danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną 

w przedmiocie możliwości udostępniania danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną 

na podstawie art. 248 § 1 oraz art. 761 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks 

postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm., dalej zwanej „kpc”). 

Wolność komunikowania jak i ochrona tajemnicy komunikowania należy do podstawowych 

praw i wolności człowieka przewidzianych w Konstytucji RP. Zgodnie z art. 49 Konstytucji 

RP, ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób 

w niej określony. Jak wskazuje się w doktrynie: „Postanowienia tego artykułu dotyczą 

ważnego uprawnienia człowieka - prawa komunikowania się. Jest to prawo pojmowane 

bardzo szeroko, gdyż obejmuje ono różne formy komunikacji między ludźmi. Mieści się w nim 

tajemnica korespondencji, tajemnica rozmów telefonicznych, a także innych form przekazu. 

Wynika stąd m.in. zakaz stosowania podsłuchu telefonicznego, wprowadzania cenzury 

korespondencji czy też wchodzenia w inny sposób w krąg wiadomości dotyczących życia, 

interesów i działań innych osób. 

Wprawdzie w pewnych warunkach prawo przewiduje i dopuszcza możliwość wprowadzenia 

ograniczeń w zakresie ochrony tajemnicy komunikowania się, może to być związane np. 

z formami walki ze zorganizowaną przestępczością. Może to jednak dotyczyć tylko 

przypadków w ustawie przewidzianych, przy zastosowaniu procedury określonej w ustawie, 

musi odbywać się za zezwoleniem właściwych czynników (ministra i Prokuratora 

Generalnego). Ograniczenie to jest podyktowane nadrzędnym interesem publicznym.”. 

(Komentarz do art. 49 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] W. Skrzydło, Konstytucja 

Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Zakamycze, 2002, wyd. IV.). 

Jak zatem wynika z powyższego, do tajemnicy komunikowania się w rozumieniu art. 49 

Konstytucji RP obok tajemnicy korespondencji zalicza się również tajemnicę komunikowania 

się w sieciach telekomunikacyjnych (tajemnicę telekomunikacyjną). Aktem ustawowym 

określającym zasady ochrony tajemnicy komunikowania się w sieciach telekomunikacyjnych 

jest ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. r. Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U z 2014 r., poz. 243, 

dalej zwana „Prawem telekomunikacyjnym”). 

Podejmując próbę zdefiniowania pojęcia tajemnicy telekomunikacyjnej, czyli tajemnicy 

komunikowania się w sieciach telekomunikacyjnych (art. 159 ust. 1 Prawa 

telekomunikacyjnego) należy określić: 

- zakres danych objętych tajemnicą, 

- podmioty zobowiązane do jej przestrzegania 

- czynności, których podjęcie skutkuje naruszeniem obowiązku jej zachowania. 

Jednakże przede wszystkim należy odpowiedzieć na pytanie, na czym polega proces 

komunikowania się w sieciach telekomunikacyjnych. 

W ocenie Prezesa UKE biorąc pod uwagę fakt, iż w świetle Prawa telekomunikacyjnego 

przez tajemnicę telekomunikacyjną rozumie się tajemnicę komunikowania się w sieciach 

telekomunikacyjnych, ochrona tajemnicy telekomunikacyjnej i naruszenia tajemnicy 

telekomunikacyjnej powinny być rozpatrywane jedynie w takim zakresie, w jakim treści lub 

dane, o których mowa w art. 159 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego mogą być powiązane 

z procesem komunikacji, a zatem pozwalają na ustalenie, iż do komunikacji pomiędzy 

określonymi użytkownikami doszło lub nastąpiła nieudana próba nawiązania komunikacji 

oraz jaka była treść indywidualnego komunikatu. 

W przepisach prawa pojęcie komunikowania się w sieciach telekomunikacyjnych nie zostało 

co prawda wyjaśnione, lecz pomocne w jego zrozumieniu będzie niewątpliwie pojęcie 

komunikatu, któremu ustawodawca nadał ściśle określone znaczenie. Zgodnie z definicją 

zawartą w art. 2 pkt 17 Prawa telekomunikacyjnego, komunikat oznacza każdą informację 

wymienianą lub przekazywaną między określonymi użytkownikami za pośrednictwem 

publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych. Komunikat nie obejmuje informacji 

przekazanej jako część transmisji radiowych lub telewizyjnych transmitowanych poprzez sieć 

telekomunikacyjną, z wyjątkiem informacji odnoszącej się do możliwego 

do zidentyfikowania abonenta lub użytkownika otrzymującego informację. 

Na gruncie powyższej definicji komunikatu, możliwe jest nadanie odpowiedniego znaczenia 

procesowi komunikowania się, który w świetle tej definicji polega na wymianie lub 

przekazywaniu informacji między użytkownikami publicznie dostępnych usług 

telekomunikacyjnych. 

W świetle powyższego można zatem stwierdzić, iż celem ochrony komunikowania się 

w sieciach telekomunikacyjnych jest zachowanie w tajemnicy wszelkich danych 

pozwalających na ustalenie, iż pomiędzy konkretnymi użytkownikami miało dojść lub doszło 

do przekazania lub wymiany informacji, jak również tego jaka była treść przekazanego 

komunikatu. 

Skoro tajemnicą telekomunikacyjną objęty jest, jak zostało wyjaśnione, proces polegający na 

wymianie lub przekazywaniu informacji pomiędzy użytkownikami koniecznym jest ustalenie 

jakie dane związane z tym procesem objęte są tajemnicą. 

Zgodnie z art. 159 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, tajemnica telekomunikacyjna 

obejmuje: 

1) dane dotyczące użytkownika; 

2) treść indywidualnych komunikatów; 

3) dane transmisyjne, które oznaczają dane przetwarzane dla celów przekazywania 

komunikatów w sieciach telekomunikacyjnych lub naliczania opłat za usługi 

telekomunikacyjne, w tym dane lokalizacyjne, które oznaczają wszelkie dane 

przetwarzane w sieci telekomunikacyjnej lub w ramach usług telekomunikacyjnych 

wskazujące położenie geograficzne urządzenia końcowego użytkownika publicznie 

dostępnych usług telekomunikacyjnych; 

4) dane o lokalizacji, które oznaczają dane lokalizacyjne wykraczające poza dane 

niezbędne do transmisji komunikatu lub wystawienia rachunku; 

5) dane o próbach uzyskania połączenia między zakończeniami sieci, w tym dane 

o nieudanych próbach połączeń, oznaczających połączenia między 

telekomunikacyjnymi urządzeniami końcowymi lub zakończeniami sieci, które 

zostały zestawione i nie zostały odebrane przez użytkownika końcowego lub nastąpiło 

przerwanie zestawianych połączeń. 

Jak wynika z powyższego, w świetle art. 159 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego tajemnica 

telekomunikacyjna obejmuje m. in. dane dotyczące użytkownika. Zauważyć przy tym należy, 

iż ustawodawca nie sprecyzował w tym przepisie, co należy rozumieć przez dane dotyczące 

użytkownika. Odpowiedź na pytanie, co ustawodawca rozumie przez „dane dotyczące 

użytkownika” w stosunku do osoby fizycznej odnajdujemy jednakże w art. 161 ust. 2 i 3 

Prawa telekomunikacyjnego, który określa jakie dane dotyczące użytkownika będącego osobą 

fizyczną mogą być przetwarzane przez dostawcę usług. Danymi dotyczącymi użytkownika 

będącego osobą fizyczną są więc: 

 nazwisko i imiona; 

 imiona rodziców; 

 miejsce i data urodzenia; 

 adres miejsce zamieszkania i adres korespondencyjny jeżeli jest on inny niż adres 

miejsca zamieszkania; 

 numer ewidencyjny PESEL - w przypadku obywatela Rzeczypospolitej Polskiej; 

 nazwa, seria i numery dokumentów potwierdzających tożsamość, a w przypadku 

cudzoziemca, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego albo Konfederacji 

Szwajcarskiej - numer paszportu lub karty pobytu; 

 dane zawarte w dokumentach potwierdzających możliwość wykonania zobowiązania 

wobec dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych wynikającego 

z umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych; 

 inne dane użytkownika przetwarzane w związku ze świadczoną usługą, 

w szczególności numer konta bankowego lub karty płatniczej, a także adres poczty 

elektronicznej oraz numery telefonów kontaktowych. 

Ochrona tajemnicy telekomunikacyjnej określona w Prawie telekomunikacyjnym zbudowana 

została poprzez wprowadzenie nakazu powstrzymania się od określonych działań 

naruszających tajemnicę telekomunikacyjną (art. 159 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego) 

i określeniu działań naruszających obowiązek zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej 

(art. 159 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego). 

Powyższe oznacza, iż ustawodawca chroni tajemnicę telekomunikacyjną w dwojaki sposób. 

Po pierwsze poprzez wprowadzenie zakazu zapoznawania się i wykorzystywania danych 

związanych z przebiegiem procesu komunikacji w sieciach telekomunikacyjnych, a po drugie 

wprowadzając obowiązek zachowania w tajemnicy tych danych przez podmioty, które się 

z nimi zapoznały. 

Przy czym zaznaczyć należy, że ochroną nie są objęte komunikaty i dane ze swej istoty 

jawne, z przeznaczenia publiczne lub ujawnione postanowieniem sądu wydanym 

w postępowaniu karnym, prokuratora lub na podstawie przepisów odrębnych (art. 159 ust. 4 

Prawa telekomunikacyjnego). 

Odnosząc się do kwestii zakazów odnoszących się do danych objętych tajemnicą 

telekomunikacyjną, wskazać należy na brzmienie art. 159 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, 

w świetle którego zakazane jest zapoznawanie się, utrwalanie, przechowywanie, 

przekazywanie lub inne wykorzystywanie treści lub danych objętych tajemnicą 

telekomunikacyjną. Jak wynika z brzmienia omawianego przepisu zakazy te są kierowane 

do osób innych niż nadawca i odbiorca komunikatu. Przez co należy rozumieć, iż ich 

adresatami są wszyscy poza nadawcą i odbiorcą komunikatu. 

Od powyższej zasady zostało jednakże przewidzianych kilka wyjątków. Zakazy określone 

w tym przepisie nie będą obowiązywały, jeżeli wykonanie czynności objętych zakazami: 

- będzie przedmiotem usługi lub będzie to niezbędne do jej wykonania; 

- nastąpi za zgodą nadawcy lub odbiorcy, których dane te dotyczą; 

- jest niezbędne w celu rejestrowania komunikatów i związanych z nimi danych 

transmisyjnych, stosowanego w zgodnej z prawem praktyce handlowej dla celów 

zapewnienia dowodów transakcji handlowej lub celów łączności w działalności handlowej; 

- będzie konieczne z innych powodów przewidzianych ustawą lub przepisami 

odrębnymi. 

Regulując kwestię obowiązku zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej ustawodawca 

wskazał również jakie czynności doprowadzą do naruszenia tego obowiązku. W świetle art. 

159 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego do czynności tych zostało zaliczone ujawnianie 

i przetwarzanie danych albo treści objętych tajemnicą telekomunikacyjną. Jednocześnie 

ustawodawca zastrzegł, iż działania te nie zostaną uznane za działania naruszające obowiązek 

zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej jeżeli będą następowały na podstawie 

upoważnienia ustawowego. 

W świetle wskazanych powyżej wyjątków od obowiązku zachowania tajemnicy 

telekomunikacyjnej wynikających z art. 159 ust. 2 pkt 1-4 i art. 159 ust. 4 Prawa 

telekomunikacyjnego, udzielając odpowiedzi na pytanie, czy art. 761 § 1 kpc może stanowić 

podstawę do ujawnienia komornikowi danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną, 

wskazać należy, iż analizy wymaga okoliczność, czy przepis ten stanowi przepis odrębny, 

o którym mowa w art. 159 ust. 2 pkt 4 lub art. 159 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego, gdyż 

pozostałe wyjątki z istoty rzeczy nie będą miały zastosowania do omawianego przypadku. 

Jak wskazuje St. Piątek: „Wyliczenie legalnych operacji dotyczących treści i danych objętych 

tajemnicą telekomunikacyjną jest otwarte na wszelkie podstawy prawne, zarówno w PrTel, 

jak i w innych powszechnie obowiązujących przepisach prawa. […] Przepis ust. 2 pkt 4 

wskazuje, że przesłanką legalności jest konieczność dokonywania operacji na treściach i 

danych w celu wykonania przepisów prawa. Szereg takich tytułów zawiera PrTel (np. art. 160 

ust. 4, art. 179 ust. 3). Nowelizacja z 2012 r. poprzez zmianę art. 159 ust. 4 wyraźnie 

ograniczyła dopuszczalność żądania przez sądy danych objętych tajemnicą 

telekomunikacyjną, w szczególności danych objętych retencją, dla celów postępowania 

innego niż w sprawach karnych. Zmiana ta potwierdziła główny kierunek wcześniejszego 

orzecznictwa, które nie było jednak całkowicie jednolite. Z postanowienia SA w Białymstoku 

z 6.4.2011 r. (IACz 279/11, OSAB 2011, Nr 1, s. 36) wynika, że ani PrTel, ani przepisy KPC 

nie stwarzają podstawy uzasadniającej wydanie przez sąd w sprawie cywilnej postanowienia 

dowodowego obligującego operatora do przetworzenia i przekazania temu sądowi danych 

objętych tajemnicą telekomunikacyjną.” (St. Piątek, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, 

wyd. III, C.H. Beck, Warszawa 2013 r., s. 949). 

W doktrynie wskazuje się także, iż: „Ostatni przypadek, określony w pkt 4, obejmuje wyjątki 

konieczne z innych powodów przewidzianych przez pr. tel. lub przepisy odrębne. Przykładem 

takim może być unormowanie zawarte w art. 159 ust. 4. Innymi przepisami stanowiącymi taką 

podstawę są przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, ustawy z dnia 24 maja 

2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn.: Dz. U. 

z 2010 r. Nr 29, poz. 154), ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu 

Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 709 z późn. zm.), 

ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. Nr 104, poz. 

708 z późn. zm.), ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn.: Dz. 

U. z 2005 r., Nr 234, poz. 1997 z późn. zm.), ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii 

Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (Dz. U. Nr 123, poz. 1353 z późn. zm.) oraz 

ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 8, 

poz. 65 z późn. zm.).”(Krzysztof Kawałek, Komentarz do art. 159 ustawy - Prawo 

telekomunikacyjne, LEX). 

Biorąc pod uwagę powyższe stanowisko doktryny oraz fakt, iż ochrona tajemnicy 

telekomunikacyjnej należy do podstawowych praw i wolności człowieka gwarantowanych 

Konstytucją RP, w ocenie Prezesa UKE przez odrębne przepisy, o których mowa w art. 159 

ust. 2 pkt 4 i ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego należy rozumieć przepisy prawa powszechnie 

obowiązującego, które wprost i wyraźnie dają podstawę do udostępniania danych objętych 

tajemnicą telekomunikacyjną. Nie powinno bowiem ulegać wątpliwości, iż wszelkie wyjątki 

od gwarantowanych konstytucyjnie praw obywateli nie mogą być domniemywane 

z przepisów o charakterze ogólnym. Prawidłowość takiego stanowiska potwierdza Naczelny 

Sąd Administracyjny, który w wyroku z 20 lutego 2013 r. sygn. akt I OSK 368/12 (Centralna 

Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych) wskazał, iż: „Zdaniem NSA, na tle niniejszej 

sprawy przepis art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych nie może stanowić 

podstawy udostępnienia danych osobowych abonenta. Wykładnia art. 159 ust. 2 pkt 4 Prawa 

telekomunikacyjnego wskazuje bowiem, iż konieczność udostępnienia danych z innych 

powodów musi być przewidziana w przepisach odrębnych w sposób wyraźny, a nie 

dorozumiany. Przemawia za tym wzgląd na generalny zakaz udostępniania danych 

stanowiących tajemnicę telekomunikacyjną oraz enumeratywnie wyliczone wyłączenia, które 

z uwagi na to, iż znoszą ochronę tajemnicy ustawowo chronionej (w tym dóbr osobistych), 

wymagają ścisłego interpretowania. 

W związku z powyższym przepisy odrębne, w rozumieniu art. 159 ust. 2 pkt 4 Prawa 

telekomunikacyjnego, muszą w sposób wyraźny i jednoznaczny wskazywać powody, dla 

których ochrona tajemnicy telekomunikacyjnej może zostać przełamana. Przykładem w tym 

zakresie mogą być przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jednolity Dz. U. 

z 2011 r., nr 287, poz. 1687 ze zm.), np. art. 19 ust. 6 pkt 3 w zw. z art. 19 ust. 12 tej ustawy. 

Nie spełnia natomiast takich wymagań art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, 

z uwagi na przywołany już ogólny charakter i brak odwołania się do możliwości 

udostępnienia na jego podstawie danych stanowiących tajemnicę telekomunikacyjną.”. 

Odnosząc powyższe rozważania do możliwości udostępniania danych objętych tajemnicą 

telekomunikacyjną na podstawie art. 248 § 1 kpc oraz art. 761 § 1 kpc, należy przede 

wszystkim przytoczyć treść przedmiotowych przepisów. 

Zgodnie z art. 248 § 1 kpc, każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu 

w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący 

dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje 

niejawne. Z kolei zgodnie z art. 761 § 1 kpc, organ egzekucyjny może żądać od uczestników 

postępowania złożenia wyjaśnień oraz zasięgać od organów administracji publicznej, 

organów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej, organów podatkowych, 

organów rentowych, banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, 

przedsiębiorstw maklerskich, organów spółdzielni mieszkaniowych, zarządów wspólnot 

mieszkaniowych oraz innych podmiotów zarządzających mieszkaniami i lokalami 

użytkowymi, jak również innych instytucji i osób nieuczestniczących w postępowaniu 

informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji. 

Analiza treści przytoczonych powyżej przepisów wskazuje niewątpliwie, iż mają one 

charakter ogólny i nie wynika z nich, iż dotyczą one również danych objętych tajemnicą 

telekomunikacyjną. W świetle wcześniejszych rozważań uznać zatem należy, iż nie są to 

przepisy dające podstawę do wyłączenia ochrony tajemnicy telekomunikacyjnej. 

Niezależnie od powyższego odnośnie możliwości udostępniania danych objętych tajemnicą 

telekomunikacyjną na żądanie sądu cywilnego podkreślić należy, iż ustawa z dnia 

16 listopada 2012 r. o zmianie ustawy - Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych 

ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1445) poprzez zmianę art. 159 ust. 4 ograniczyła dopuszczalność 

żądania przez sądy danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną, w szczególności danych 

objętych retencją, dla celów postępowania innego niż w sprawach karnych. W uzasadnieniu 

do projektu powyższej ustawy wskazano bowiem wyraźnie, iż: „Wprowadzona w art. 159 

ust. 4 zmiana polegająca na ograniczaniu prawa ujawniania komunikatów i danych jedynie 

postanowieniem sądu karnego, a nie każdego sądu, pozwoli zniwelować zidentyfikowane 

nadużywanie przepisów retencyjnych do rozstrzygania spraw cywilnych, przy jednoczesnej 

świadomości, że przepisy retencyjne dotyczą spraw innej, dużo większej wagi (zwalczanie 

terroryzmu, obronność, dobro publiczne etc.). Konieczność stosowania przepisów 

retencyjnych wyłącznie do najcięższych przestępstw podkreśliła Komisja Europejska 

w opublikowanym w dniu 18 kwietnia 2011 roku raporcie ewaluacyjnym stosowania 

przepisów dyrektywy 2006/24/WE15), w którym Polska wskazywana jest jako państwo 

członkowskie o największej liczbie wniosków uprawnionych podmiotów o dostęp do 

przechowywanych danych telekomunikacyjnych.”. 

Reasumując, w ocenie Prezesa UKE przepisy art. 248 § 1 kpc oraz art. 761 § 1 kpc nie dają 

podstawy do skutecznego, żądania przez sądy cywilne oraz komorników ujawnienia 

informacji i danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną.